Preek Grunneger Dainst 28 oktober 2012

deur ds Harry Donga in Olle Lutherse kerke Amsterdam

Beste minsken
As man wat slims mitmokt zeggen lu wel: t levent gaait deur. In elks levent is der veujoar, zummer, haarst en winter. t Levent staait nait stil. t Stroomt en t nuigt ons um mit te bewegen.

Biezetten binnen der wizzelmomenten, wenakkers, in ons levensraaize. Den stoanve stil op n kruuspunt en mouve kaizen welke kaande we op goan. Bievubbeld as ons kindertied veurbie is en wie wozzen binnen. Of as we veur t eerst vlinders in t lief vuilen omdat we n jong of wichje slim geern lieden meugen. Of t moment davve wat nijs aanduren: n nije boane, n nij huus, n nije stad of n nij laand. Of as mensken tot geleuf kommen assmis deur aigen zuiken, assmis deur wat ze overkomt en den anders leven goan. Mor t kìn ook t moment weden dat ie waarkloos worden of met penzioun goan. Of nog slimmer: dat joen ìnde of dat van joen man of vraauw in t zicht komt, de tied davve oet tied kommen.

Wizzelmomenten, nuim ik dat. Kommen aargens vot en goan aargens hìn. Kìnnen t ook crisismomenten nuimen. ‘Crisis’ is n woord davve tegenworreg veul heuren. Zitten mit nkander in kniepe. Veur of tegen Europa. Veur of tegen bezunegen. t Mokt aal niks oet umreden wie zitten in n crisis.

Wizzelmomenten, crisis heurt bie t levent. t Woord ‘crisis’ komt van t Griekse waarkwoord ‘krino’ dat ‘schaaiden’ betaikent. t Aine wordt schaaiden van t aander. Bievubbeld t löcht van t duuster, t wotter van t laand. En den binve midden in t Scheppensverhoal. Scheppen is schaaiden, dingen in crisis brengen en den kaizen.

Inains wordt t woord crisis, dat in onze wereld zo’n negatieve bieklank het, weer, wat t in t begun was, n positief begrip. De crisis gef nije meugelkheden. De crisis is n kaans, n nuigen um vertraauwen te hollen, te hopen, te leuven en te beminnen. 

t Levent wordt schoapen en dragt t kaizen met zuk. t Mooiste gedicht dat doar ooit over mokt is, is t verhoal van Genesis. Kinder hebben t net in n roake soamenvatten hail nuver veurlezen. Boetendes is t hail schier verbeeld en kìnve t nait allenneg heuren mor ook zain. Zain zoas t weden kön. Dat wonderschiere gedicht lopt oet op wat God, de Aiwege, veur ogen haar: t lopt oet op n crises, op n keuze. t Levent dwingt tot kaizen. Dat was vrouger zo, mor geldt nog aaltied.

Vandoage let t Evengelie n veurbeeld zain van t levent dat deurgaait. t Is mor n lutje verhoaltje mor t het n grode bosschop.

t Verhoal nemt ons mit noar kontrainen van Galilea, stoef bie Kana woar Jezus zien openboare optredens begunde. n Hoge amtenoar oet Kapernaüm haar n jonkje dij zaik was. Dokters können niks meer doun. Man haar t er slim stoer mit en greep elke strohaalm aan um t kind beter te kriegen. Zo haar e heurd dat Jezus deur t haile laand zaiken genezen haar en dat Jezus weerom in Galilea was. Man gait noar Jezus en nuigt hom um mit te goan en zien zeun te redden. Jezus liekt wat franterg en zegt: ‘Ie aalmoal leuven eerst in mie as k grootse taikens zain loat’.

Wel kìn dat nait begriepen. Bie ons ist toch ook: eerst zain en den leuven. Dat mout ons, zoas we hier mit nkander in dizze kerke zitten, toch aanspreken. Wie Grunnegers stoan der um bekend davve nuchter binnen en nait snel van slag. Wie kieken t geern even aan en loaten ons kop nait gek mokken. De emotie, t gevuil, is der wel, mor ligt ons nait op tonge en holve laiver binnen. t gemoud lopt ons nait zo gaauw in kloeten. Doar kìnve t onszulm en anderen juust ook wel ais stoer mit mokken. t Gemoud het ja op zien tied ook ruumte neudeg.

Weerom noar ons hoge amtenoar. Hai let zuk nait votsturen deur stuunskhaid van Jezus. Hij holdt kop t er veur: ‘Meneer, komt toch mit, veurdat mien jonkje oet tied komt’. Ainlieks ropt e: ‘Kyriëeleison’, ‘Heer ontfaarm joe’. En zo’n roup is nooit tevergeefs.

‘Goa moar! Joen zeun blift leven’. t Levent gaait deur.

t Is nait allenneg n wonder dat t kind leven blift, moar dat voader van t kind leuft wat Jezus, Man van t Levent, zegt. Hij vertraauwt hom op zien woord. Niks: eerst zain en den leuven. Niks: k wait nait, ik kiek t nog even aan. Nee hai gaait n huus tou. Hai kaist. Zien crisismoment is veurbie. En haalverwege komt zien waarkvolk hom in de muide mit bosschop: ‘Joen zeun is weer opknapt’. En as ze t mit nkander noareken göng t beter mit t jonkje dou Jezus zee: ‘Joen zeun blift leven’. En dat muik dat hoge amtenoar mit aal t volk bie hom in hoes tot geleuf kwammen. n Wonder, n taiken. Aans den wie t wend binnen: eerst zain en den leuven. In t Evengelie gaait t eerst um geleuven en den ervoaren.

Over drij doage ist Hervormingsdag. Nog ain poar joar en t is viefhonderd joar leden dat Luther de vievennegenteg stellingen over Reformoatsie van Kerke, op deure van Slotkerke van Wittenberg huig. Zo begunde n revolutie, n grode umkeren, in geleuf en waitenschap. t Was n wizzelmoment, n crisis, in de geschiedenis. n Mooi veurbeeld hou Luther zulm biezetten ook op kruuspunten stön heurve in t volgende verhoal.
Deurdat e altied aanmaarkens kreeg op zien standpunten en zien geleuf en Paus van Rome aaltied over hom heer zat, luit Luther moudveren wel ais hangen. Dou e weer ais in n tied van grode twiefel t huus oet luip, verzon zien vraauw, Katarina von Bora, n menaaier um hom te helpen. Dat dee ze nait al te zaachte. Dou Luther vot was hong ze loakens veur aal roamen van t huus. Zo leek t of er der aine oet tied was. Zulm trok ze raauwklaaier aan. Dou Luther n zetje loater weer aan kwam zag e al van vèrren de loakens en dochde e: der is aine dood. Dou Katarina in raauwklaaier bie deure kwam was e der wizze van: der is aine overleden. Hij vruig: vertel mie gaauw wel der oet tied is. Is t ons schilder Lucas Cranach, of is t mien collega Philip Melanchton. Dou zee Katarina: Gain van twije, moar “t geleuf van Maarten Luther in God, is dood. Deur twiefel ist sturven. Woar e eerst van binnen zo wizze van was, dat God hom aanroakt haar mit zien genoa, is as n keerske oetdoofd”. Luther was der zo verbalderd van dat e zien Katarina rerend in aarms vuil. En zai kwammen aan proat en Luther wui zo bliede dat e mit n pot vaarve in grode letters op toavel kalkte: ‘Vivit’. Dat is Letien veur ‘Hai leeft’. En umreden dat Jezus leeft mag Maarten Luther zulm ook leven. Dat moment dat twiefel omsluig in geleuf is e nooit vergeten. t Levent göng deur. En zodat e doar aaltied aan herinnerd worden zol schreef e dat woord op: ‘Vivit’. Hai leeft. Zulfde woord dat rond zien aigen woapen stait.

Levent gaait deur. Doar is aans wel wat veur neudeg. De aander bievubbeld. Bìnnen ja nooit mens op joen allaintjes. Zunder d aander binve naargens. En wieder hebben je vanzulfs ook raive neudeg um t levent aan te kìnnen. Elk mens kìn doar zien aigen slinger aan geven.
In Biebel wordt der over n woapenrusten proat. Zuks kìn je aantrekken om joe te beschaarmen tegen gevoaren ast kwoad op joe òfkomt. Bin woarhaid om as n raime om boksem. Trek rechtveerdeghaid aan as n koegelvrij vest. Bin vree under as sandalen. Hol t geleuf vaaste as schild. Helm staait veur redden en t sweerd veur Gods Woord. Mit t aantrekken van zo’n woapenrusten bìn je joen haile levent bezig. t Helpt joen deur elkse crisis hìn. t Gef richten aan joen levent.

Vandoage holve hier veur zesde moal n Grunneger Dainst. t Is schier om mit nkander, Grunnegers in diaspora soamen mit anderen, te trevven in ons aigen toal. t Mokt van alles lös. Herinnerns aan ons levent op t Grunneger laand. Doar kìn je wìnst noa hebben. Mor aan aander kaande hevve hier, of woaraarns boeten Grunnen, toch grond vonden om te oaren. En hevve n bestoan opbaauwd. Der bìnnen mensken dij noa heur penziouneren weerom goan noar Grunnen. Doar is ook ja niks mit zo laank man dat mor nait dut oet nostalgie. Vìnden ja nooit weerom hou t vrouger was, t levent is doar ook deur goan.  
Mor maisten van ons goan nait weerom. Dij meugen geern even in Stad of Ommelanden weden, mor blieven in t Westen woar ze non wonen. Doar bìnnen ze oard en bìnnen der vannijs wòddels schoten. En dat is ja goud zo. t Levent gaait deur, mit geleuf, hoop en –veuroal- laifde. Amen.